शिवस्वरूपिनी तुळशी नदी आणि पाताळगंगा भोगावती यांच्या पवित्र रूद्रप्रयाग संगम तिरी वसलेली प्राचीन सुवर्ण नगरी म्हणजे कसबा बीड. या कसबा बीड गावास हजारो वर्षांचा समृद्ध इतिहास लाभला आहे. येथील मंदीरे, वीरगळ आणि सुवर्णमुद्रा यामुळे हे गाव नेहमीच चर्चेत राहिलेले आहे. शिलाहार काळात हे बीड गाव तीरवाडबीड या नावाने उदयाला आले. तीरवाड याचा अर्थ नदी काठी वसलेले गाव असा होतो. तर बीड यातुन लष्करी तळ असा अर्थ प्रतीत होतो. आज हे गाव आकाराने लहान वाटत असले तरी शिलाहार काळात याचा विस्तार आजच्या कोगे, महे, आरे, सावरवाडी, गणेशवाडी आणि बहिरेश्वर या गावांच्या इतका मोठा होता. पुर्वी या सर्व गावांचा समावेश या तीरवाडबीड नगरातच होत असे. कसबा बीड सह पंचक्रोशीत कसबा बीडास भोज राजाची राजधानी म्हणून ओळखले जाते. शिलाहार राजा भोज यांनीच प्रथम आपला लष्करी तळ तीरवाडबीड येथे स्थापन केल्याचे मानले जाते.
या राजा भोज यांनी तीरवाडबीड नगरात अनेक इमारती तसेच मंदिरांची उभारणी केली. आरे येथील हरेश्वर मंदीर, बहिरेश्वर मधील कोटेश्वर मंदीर तसेच कसबा बीड मधील बीडेश्वर मंदीर हे त्यापैकीच काही प्रमुख मंदीरे. आज महाशिवरात्री निमित्त आपण दर्शन घेणार आहोत कसबा बीड मधील बीडेश्वर मंदीराचे. या कसबा बीड गावच्या मध्यभागी हे बीडेश्वर मंदीर स्थित आहे. या मंदीराच्या निर्मिती बाबत ठोस पुरावा उपलब्ध नसला तरी मौखिक अख्यायिकां नुसार शिलाहार राजा भोज यांच्या काळातच मंदीर निर्माण करण्यात आल्याचे मानले जाते. श्री बीडेश्वर महादेव मंदीरास प्रशस्त परिसर लाभला आहे. या परिसरात सभोवती अनेक वीरगळ तसेच शिल्प ठेवण्यात आली आहेत तर मध्यभागी पुर्वाभिमुख बीडेश्वराचे प्राचीन मंदीर आहे. महाशिवरात्री तसेच नवरात्री काळात या मंदीराला विशेष महत्त्व आहे. मंदिराचे प्राचीनत्व आणि महात्म्य ओळखून अनेक भक्तगण दर्शनासाठी येथे येत असतात.
महाशिवरात्री म्हणजे श्री शंकराच्या उपासनेचा दिवस. कसबा बीड या गावच्या प्राचीन बीडेश्वर मंदिरातही अपुर्व उत्साहाने हा सण साजरा केला जातो. महाशिवरात्रीच्या सात दिवस अगोदर मंदीरामध्ये पारायन, प्रवचन कीर्तन आयोजित केले जाते. सकाळी सात ते अकरा या वेळेत पारायण तर संध्याकाळी पाच ते आठ प्रवचन, कीर्तनाचे आयोजन केले जाते. तत्पूर्वी पारायणाच्या सुरूवातीला अखंड हरिनाम गजरात वीणा स्थापन केला जातो. पारायणाचे सातही दिवस अखंड वीणावादन मंदीरात सुरू राहते. अनेक भक्तगण फेरपालट करून आपली सेवा श्री बीडेश्वरास अर्पन करतात. हे सातही दिवस श्री बीडेश्वर महादेव मंदीर भक्तीरसात न्हाऊन निघते.
कसबा बीड मधील महाशिवरात्रीचे मुख्य आकर्षण म्हणजे श्री बीडेश्वर पालखी सोहळा. सकाळी दुग्धाभिषेक आणि आरती झाल्या नंतर श्री बीडेश्वराची मुकुट-मुर्ती पालखीत विराजमान होते. असंख्य भाविकांच्या उपस्थितीत आणि हर हर महादेव च्या गजरात पालखी नगर प्रदक्षिणेसाठी प्रस्थान करते. श्री बीडेश्वर पालखीचा मान असणार्या कसबा बीड च्या मानकर्यांच्या गराड्यात पालखी मंदीराबाहेर पडते. प्रवेशद्वाराजवळ मुख्य रस्त्यावर प्रथम पालखी थांबते. सर्व प्रथम वाद्यं, मग वारकरी आणि शेवटी पालखी असा शिस्तबद्ध क्रम केला जातो. नंतर श्री शंकराची आरती होवुन हर हर महादेव च्या गजरात आणि गुलाल खोबर्याच्या उधळणीत पालखी मार्गस्थ होते. वाद्यांच्या निनादात आणि वारकरी संप्रदायाचा अखंड हरिनाम जप यांत श्री बीडेश्वराची पालखी तुळशी-भोगावती नद्यांच्या रूद्रप्रयाग संगम स्थळी पोहोचते. येथे असणार्या चबुतर्यावर ही पालखी विराजमान होते.
संगम स्थळी पोहोचल्या नंतर श्री बीडेश्वर आणि महेची श्री भैरव यांची भेट होते. या भेटीनंतर रूद्रप्रयाग संगमाच्या पवित्र पाण्याने उत्सव मुर्तीस जलाभिषेक केला जातो. तद्नंतर आरती होवुन हर हर महादेव च्या ओरोळीत श्री बीडेश्वर पालखी मंदीरासाठी प्रस्थान करते. प्रचंड वेगाने पालखी मंदीरामध्ये येते. असंख्य भाविक आणि वाद्यांच्या गजरात पालखीचे स्वागत होते. संपूर्ण मंदीराच्या धावत्या प्रदक्षिणे नंतर पालखी मंदिरासमोर येते. महादेवाची आरती आणि पालखी पुजनानंतर श्री बीडेश्वर पालखी मंदीर प्रवेश करते. मंदीराच्या सभा मंडपामध्ये पालखी आसनस्थ होते.
महाशिवरात्रीच्या दिवशी सायंकाळी यंग ब्रिगेड सुवर्णराजधानी कसबा बीड च्या मार्फत श्री बीडेश्वर महादेव मंदीरात दिपोत्सवाचे आयोजन केले जाते. यावेळी हजारो दिव्यांनी मंदीर परिसर उजळून निघतो. तसेच यांतुन रांगोळीच्या माध्यमातून समाजोपयोगी संदेश देण्याचे कार्य यंग ब्रिगेड करत असते. हा दिपोत्सव म्हणजे श्री बीडेश्वर महादेव भाविकांसाठी पर्वनी ठरतो. महाशिवरात्रीच्या दुसर्या दिवशी सप्ताहाने पारायनाची आणि अखंड वीणा वादणाची सांगता केली जाते. गावातील मानकरी तसेच भाविकांच्या दानातुन सप्ताहाचे आयोजन केले जाते. याचा अनेक भाविक आस्वाद घेतात. या संपुर्ण काळात गावातील अनेक तरूण मंडळे आणि स्वयंसेवक भाविकांच्या सेवेसाठी सतत कार्यरत असतात.
सुरज संजय तिबीले
यंग ब्रिगेड सुवर्णराजधानी कसबा बीड
मो. नं. : 9503973234
ईमेल आयडी : tibilesuraj7@gmail.com
No comments:
Post a Comment